Categorie: cultuurhistorie

Ooit een eiland zonder water bezocht? Met daarop het eerste zandstrand van Nederland en wat deed de Maas hier? Op Vrouwenheide (gemeente Voerendaal) ligt dit bijzondere maar voor velen onbekende geologisch monument: het eiland van Ubachsberg dat een grote rol heeft gespeeld in de ontstaansgeschiedenis van het Limburgse landschap.

Even verder ligt de Putberg, beroemd om zijn voorjaarsflora. In dat seizoen kleurt en geurt het naar speenkruid, maarts viooltje, bosanemoon, daslook, bosroos en vele andere planten. Maar de Putberg heeft nog andere gezichten. Wie geluk heeft kan zomaar een zacht klokje horen klingelen, het geluid van de vroedmeesterpad, waarvan de grootste kolonie van Nederland zich hier bevindt. Onderaan de helling ontspringt zelfs een bronnetje in dit natura 2000 gebied.

Hier ontvouwt zich ook een enorme groeve met restanten van kalkovens. Relicten van een industrie die even opbloeide en weer geheel is verdwenen: de winning en verwerking van kalksteen ten behoeve van metsel- en pleisterkalk.

Voel je de grond schudden? Dat is niet omdat de boeren verkeerd ploegen. Zij doen dat met de hoogtelijnen mee, zodat er minder erosie is. Wel lopen wij over de Kunrade breuk, een van de vele breuken die dit landschap zijn opmerkelijke reliëf gaven.

Op het hoogste punt hebben we via een prachtig droogdal uitzicht op Heerlen: een stad met veel gezichten: Van Romeins trefpunt op de kruising van heerbanen via versnipperde agrarische dorpen naar een ‘booming city’ ten tijde van de steenkoolwinning. Wat zien wij hiervan nog terug?

Het is duidelijk: afwisseling en verrassende vergezichten zijn dé ingrediënten van deze excursie.

Binnen deze excursie openbaart het landschap zich onder andere bij het ‘Uitzichtpunt Mescherheide’ in al zijn facetten. In de monumentale gebouwen van Mesch, de meanderende Voer en het landgoed ‘De Waardhoff’ wordt de ontstaansgeschiedenis in relatie met de omgeving goed zichtbaar. Kleine natuurwonderen hebben zich op de warme zuidhellingen kunnen ontwikkelen en worden voor onze ogen zichtbaar.

‘De Waardhoff’ is een particulier natuurgebied dat vrij toegankelijk is en genoemd naar het voormalige café onder aan de heuvel. Vanaf de Waardhoff kijkt men uit over Mesch en de Haspengouw in België. Het is opgebouwd uit een bloemrijk grasland met fruitbomen, een kalkgrasland, hellingbos en bloemenakkers. De variatie aan biotopen is er groot met broedstoven voor Groot vliegend hert (de grootste Nederlandse keversoort), voorjaarsbloeiers als look zonder look met de oranjetip, de peen met de koninginnenpage, dassen met hun latrines, hazelwormen, reeën en hazen, bloemrijke akkers met putters en hoog in de lucht vliegende roofvogels loerend op een prooi. Een wintertelling leverde 34 soorten vogels op, waaronder de kramsvogel, koperwiek, veldleeuwerik en geelgors.

Na de insnijdingen die de Maas en de Voer veroorzaakten, woonden hier jager verzamelaars, die tijdens de tijdelijke kampementen vuursteen wonnen voor de handel. In en vanaf de Romeinse tijd zijn er vele verbindingswegen en routes ontstaan.

De moeite waard zijn de gebouwen in Mesch: In de Laathof vond administratie en rechtspraak plaats en werden tienden (van de oogst) geheven. Typische hoeves uit de 18^e-eeuwse zijn De Voerhof en ‘Op den Dries’. De Sint-Pancratiuskerk stamt uit de 9^e eeuw en bevat een met breuksteen gemetselde muur met een uniek visgraatmodel. Bij de hoefsmederij uit de 18^e eeuw worden in september nog demonstraties gegeven van het beslaan van paarden.

Elfjes hebben het momenteel nog niet zo gemakkelijk in het Geleenbeekdal. Waar je verstoppen langs een zo drastisch vernieuwde beek? Ooit konden ze door de lucht zigzaggen als vleermuizen. Maar de bomen waarop ze zich oriënteerden waren opeens weg. Misschien schuilen ze nu in de rietkragen van poelen die mensen met grote machines tussen de nieuwe meanders hebben gestrooid

De Geleenbeek is de meest Limburgse van alle beken in Limburg. Zij ontspringt in Benzenrade bij Heerlen en mondt na 45 km uit in de Maas bij Stevensweert. Voor ruim een kwart van die totale lengte, over 12 km, stroomt zij langs en door de gemeente Sittard-Geleen. Ongeveer de helft zal aan het eind van 2019 zijn vernieuwd en vervolgtrajecten zijn in voorbereiding. Het beekdal is uitgeroepen tot Natura 2000-gebied en daarvan zullen op termijn planten dieren, mensen en elfjes profiteren.

Het gebied geldt als een van de oudste cultuurlandschappen van Nederland. Aan dat besef  heeft de opgraving van een bandkeramische nederzetting in het Janskamperveld, Geleen,  1990-’91 mede bijgedragen. De vruchtbare grond, het water en de geleverde waterkracht brachten leven en welvaart. Nederzettingen, villa’s, kastelen verrezen en uit allerlei periodes zijn sporen achtergebleven in de bodem. Een deel is tevoorschijn gekomen tijdens de uitvoering van het project Corio Glana en zal vanaf mei 2019 permanent worden tentoongesteld langs deze route (eerder al werden het Licinius- en Glanismonument en de prinsessenbomen en -banken geplaatst).

De beschrijving van de route is zowel als boekje alsook digitaal beschikbaar. Naast natuur en archeologie krijgen gebouwen en monumenten uit de voorbije eeuw ruime aandacht.

Ontdek deze groene parel en het leefgebied van de korenwolf, das, ijsvogel en het vliegend hert. Wandel langs boomgaarden, graslanden en hellingbossen. Langs de meanderende Geleenbeek vind je poelen, heggen en graften. Speur naar de ijsvogel en verbaas je over de bollen maretak in de bomen. Dit natuurgebied, dat onder beheer van Natuurmonumenten valt, herbergt de mooiste Beukenbossen van Nederland.

Dit landschap was 5 miljoen jaar geleden een vlakte op zeeniveau toen de zee zich terugtrok. De Maas stroomde breed door een wirwar van beddingen. Ruim 2 miljoen jaar geleden kwam de riviervlakte omhoog en verplaatste de Maas zich van Oost naar West waardoor duidelijke traptreden in het landschap ontstonden. Dat zijn de terrassen waarin beken en rivieren zijn uitgeslepen. Zo ontspringt de Geleenbeek, die veelvuldig te zien is, in een put op een boerenerf in Benzenrade waarna ze na 37 km in Roosteren in een grindgat in de Maas uitmondt.

In vroeger tijden waren de Bokkenrijders in dit gebied gevreesd als een bende dieven, afpersers en plegers van gewelddadige berovingen. De naam Sweikhuizen is afkomstig van Zweihuizen met het Stammenhof als boven huis en de Biesenhof als Benedenhuis.