Mesch en landgoed ‘De Waardhoff’

Binnen deze excursie openbaart het landschap zich onder andere bij het ‘Uitzichtpunt Mescherheide’ in al zijn facetten. In de monumentale gebouwen van Mesch, de meanderende Voer en het landgoed ‘De Waardhoff’ wordt de ontstaansgeschiedenis in relatie met de omgeving goed zichtbaar. Kleine natuurwonderen hebben zich op de warme zuidhellingen kunnen ontwikkelen en worden voor onze ogen zichtbaar.

 

‘De Waardhoff’ is een particulier natuurgebied dat vrij toegankelijk is en genoemd naar het voormalige café onder aan de heuvel. Vanaf de Waardhoff kijkt men uit over Mesch en de Haspengouw in België. Het is opgebouwd uit een bloemrijk grasland met fruitbomen, een kalkgrasland, hellingbos en bloemenakkers. De variatie aan biotopen is er groot met broedstoven voor Groot vliegend hert (de grootste Nederlandse keversoort), voorjaarsbloeiers als look zonder look met de oranjetip, de peen met de koninginnenpage, dassen met hun latrines, hazelwormen, reeën en hazen, bloemrijke akkers met putters en hoog in de lucht vliegende roofvogels loerend op een prooi. Een wintertelling leverde 34 soorten vogels op, waaronder de kramsvogel, koperwiek, veldleeuwerik en geelgors.

Na de insnijdingen die de Maas en de Voer veroorzaakten, woonden hier jager verzamelaars, die tijdens de tijdelijke kampementen vuursteen wonnen voor de handel. In en vanaf de Romeinse tijd zijn er vele verbindingswegen en routes ontstaan.

De moeite waard zijn de gebouwen in Mesch: In de Laathof vond administratie en rechtspraak plaats en werden tienden (van de oogst) geheven. Typische hoeves uit de 18e-eeuwse zijn De Voerhof en ‘Op den Dries’. De Sint-Pancratiuskerk stamt uit de 9e eeuw en bevat een met breuksteen gemetselde muur met een uniek visgraatmodel. Bij de hoefsmederij uit de 18e eeuw worden in september nog demonstraties gegeven van het beslaan van paarden.

 

Startpunten:

1 Feesthoeve De Laathof, Langstraat 3, 6245 KK Mesch
2 Café ’t Piepke, Kerkplein 22, 6245 KH Mesch-Eijsden
3 Restaurant Op de Hej, Heiweg 6, 6265 NL, Sint Geertruid
4 2 Campings naast restaurant Op de Hej (Heiweg) te Sint Geertruid

 

Glana Nova

Elfjes hebben het momenteel nog niet zo gemakkelijk in het Geleenbeekdal. Waar je verstoppen langs een zo drastisch vernieuwde beek? Ooit konden ze door de lucht zigzaggen als vleermuizen. Maar de bomen waarop ze zich oriënteerden waren opeens weg. Misschien schuilen ze nu in de rietkragen van poelen die mensen met grote machines tussen de nieuwe meanders hebben gestrooid

 

De Geleenbeek is de meest Limburgse van alle beken in Limburg. Zij ontspringt in Benzenrade bij Heerlen en mondt na 45 km uit in de Maas bij Stevensweert. Voor ruim een kwart van die totale lengte, over 12 km, stroomt zij langs en door de gemeente Sittard-Geleen. Ongeveer de helft zal aan het eind van 2019 zijn vernieuwd en vervolgtrajecten zijn in voorbereiding. Het beekdal is uitgeroepen tot Natura 2000-gebied en daarvan zullen op termijn planten dieren, mensen en elfjes profiteren.

 

Het gebied geldt als een van de oudste cultuurlandschappen van Nederland. Aan dat besef  heeft de opgraving van een bandkeramische nederzetting in het Janskamperveld, Geleen,  1990-’91 mede bijgedragen. De vruchtbare grond, het water en de geleverde waterkracht brachten leven en welvaart. Nederzettingen, villa’s, kastelen verrezen en uit allerlei periodes zijn sporen achtergebleven in de bodem. Een deel is tevoorschijn gekomen tijdens de uitvoering van het project Corio Glana en zal vanaf mei 2019 permanent worden tentoongesteld langs deze route (eerder al werden het Licinius- en Glanismonument en de prinsessenbomen en -banken geplaatst).

De beschrijving van de route is zowel als boekje alsook digitaal beschikbaar. Naast natuur en archeologie krijgen gebouwen en monumenten uit de voorbije eeuw ruime aandacht.

 

Startpunten:

1 NS-station 6131 AT Sittard
2 Ophovenerhof Molenweg 57, 6133 XM Sittard
3 Raadhuisplein 6151 CV Munstergeleen.

 

Excursies voor jeugd met ouders of grootouders

Denk hierbij aan verjaardagsfeestjes, communiefeesten, familiedagen, familiereünies, moederdag, vaderdag of gewoon een gezellige actieve gezinsdag tijdens een weekend of in de vakantie. De jeugd wordt ‘getrakteerd’ op leuke, spánnende, óntspannende en leerzame natuur-doe-activiteiten. We kunnen verklappen dat de ouders en grootouders die dag het állermeeste genieten.

In Zuid-Limburg zijn er talrijke gebiedjes waar IVN-jeugdbegeleiders een gevarieerde excursie op touw kunnen zetten. De wandelafstand van zo’n excursie is 3 tot 6 km, afhankelijk van de leeftijd van de deelnemertjes. Onderweg wordt regelmatig gestopt om een activiteit uit te voeren of om een meegebracht boterhammetje te eten.

Het is belangrijk dat de jeugdbegeleider vooraf het aantal kinderen weet en van welke leeftijd ze zijn. Er kunnen maximaal 10 kinderen per excursie deelnemen. Is de groep groter, dan moet er een tweede jeugdbegeleider ingezet worden.

Startpunten:

  1. De Romeinse Vallei

*  Parkeerplaats sporthal, Wijngracht 9, 6351 HJ Bocholtz (Gemeente Simpelveld)

*  Horecagelegenheid Hoeve Scholtissenhof, Heiweg 1, 6351 HP Bocholtz (Gemeente Simpelveld)

  1. De omgeving van de Heimansgroeve in het Geuldal, Birversbergweg 20 Vijlen 
  1. De omgeving van Simpelveld

  2. Het Vijlenerbos, Epenerbaan 1 Vaals

  3. Stokhem langs de Geul, Stokhem 38, 6321 PG Wijlre, gemeente Gulpen-Wittem

Kabouterpad Velden

De afgelopen jaren is er veel veranderd in het buitengebied bij Velden-Schandelo. Voor kinderen is het een interessant en leerzaam gebied geworden; voor de allerkleinsten is er een kabouterbos om te ontdekken en om in te spelen.

De bij veel ouderen bekende scharrelvarkensbedrijven van de families Geelen, waar men met de kinderen langs de biggetjes liep en de terreinen van de familie Soberjé zijn veranderd in landgoederen. Hierdoor zijn oude paden weer opengesteld en zijn nieuwe ontstaan. Door dit “Ommetje” te lopen ziet men hoe mooi de omgeving van Velden is en hoe de nieuwe landgoederen daaraan bijdragen. U loopt over oude kerkpaden, door nieuwe natuurterreinen en langs historische gebouwen.

Langs de route zijn informatieborden en rustbanken geplaatst. Je komt verschillende dingen te weten over de bomen, kruidige planten en boerderijdieren. Zo zijn er onderweg bijzondere paardenrassen, maar ook koeienrassen en Soay-schapen te zien! En niet te vergeten de Boskabouters, die een oogje in het zeil houden.

Startpunten:

Natuurpad ‘Volg de Das’ aan Bong 14A in Velden,
Knooppunt 18 naar knooppunt 81 

 

Stammenderbos

Ontdek deze groene parel en het leefgebied van de korenwolf, das, ijsvogel en het vliegend hert. Wandel langs boomgaarden, graslanden en hellingbossen. Langs de meanderende Geleenbeek vind je poelen, heggen en graften. Speur naar de ijsvogel en verbaas je over de bollen maretak in de bomen. Dit natuurgebied, dat onder beheer van Natuurmonumenten valt, herbergt de mooiste Beukenbossen van Nederland.

Dit landschap was 5 miljoen jaar geleden een vlakte op zeeniveau toen de zee zich terugtrok. De Maas stroomde breed door een wirwar van beddingen. Ruim 2 miljoen jaar geleden kwam de riviervlakte omhoog en verplaatste de Maas zich van Oost naar West waardoor duidelijke traptreden in het landschap ontstonden. Dat zijn de terrassen waarin beken en rivieren zijn uitgeslepen. Zo ontspringt de Geleenbeek, die veelvuldig te zien is, in een put op een boerenerf in Benzenrade waarna ze na 37 km in Roosteren in een grindgat in de Maas uitmondt.

In vroeger tijden waren de Bokkenrijders in dit gebied gevreesd als een bende dieven, afpersers en plegers van gewelddadige berovingen. De naam Sweikhuizen is afkomstig van Zweihuizen met het Stammenhof als boven huis en de Biesenhof als Benedenhuis.

 

Startpunten:

  1. Restaurant / brasserie Biesenhof, Biesenweg 1, 6164 RB Geleen 
    2. Gasterie de Bokkereyer, Bergstraat 1, 6174 RN Sweikhuizen
    3. Kasteel Terborgh, Heisterbrug 119, 6365 CC Schinnen 

Alle 3 met ruime parkeerplaats.

 

De Romeinse Vallei

Toen lang geleden een groepje gepensioneerde en welgestelde Romeinse krijgslieden door dit gebied trokken, op zoek naar een geschikte woonplek, konden ze hier hun eigen ogen niet geloven. Een bos, met een verbazingwekkende variatie aan bomen, deed hen versteld staan! Dan móest de ondergrond heel erg vruchtbaar zijn… Ze verkenden het gebied en ontdekten niet alleen dat de grond zeer vruchtbaar was, maar ook dat er kalksteen in zat. Hárde kalksteen, waarmee ze grote stevige villa’s konden bouwen.

De ligging ten opzichte van de nabij aangelegde Romeinse wegen was ideaal; Aken, Maastricht en Heerlen lagen binnen handbereik. De Romeinen besloten zich hier te vestigen, gingen aan de slag, kapten bomen en staken struiken in brand…. een machtig vuur… Een gedeelte van de vrijgekomen grond gebruikten ze als akkerland. Dank zij de kalkrijke ondergrond kon er zelfs twee keer per jaar geoogst worden. Dat hun woon-, werk- en rustplek precies op de huidige landsgrens tussen Duitsland en Nederland lag, konden de Romeinen toen niet weten. Dank zij de diverse opgravingen en de vondsten in dit gebied, weten we dat de doden in askisten werden begraven, op zichtafstand van de villa’s. De zandstenen sarcofaag van Bocholtz is daar een bekend voorbeeld van.

De akker- en weidegronden zijn nog steeds in gebruik; zij vormen met de bosjes en wegbermen een prima woon- en leefgebied voor een diversiteit aan planten en dieren. In het voorjaar kan men genieten van overvloedig bloeiende en geurende meidoornbloesem en met een beetje geluk hoor je er het hoogste lied van de veldleeuwerik.

De ontstaansgeschiedenis toont nog meer sporen uit het verleden. Láng voordat de Romeinen zich hier vestigden, stroomde er de Oostmaas en liet de zacht glooiende hellingen en het Maasgrind achter. Recenter is het verdedigingswerk uit de Middeleeuwen, de Aachener Landgraben. Je kunt de Landgraben bijna voelen onder je voeten.

De vroegere spoorlijn, aangelegd in 1853 tussen Maastricht en Aken, doorkruist het gebied. Nu maakt de ZLSM gebruik van een gedeelte van deze spoorlijn met de toeristische Schienenbus Simpelveld-Vetschau.

De Duitse Westwall, de verdedigingslinie uit de 2e wereldoorlog is zichtbaar in de vorm van de betonnen ‘drakentanden’. 

Startpunten:

  1. Parkeerplaats sporthal, Wijngracht 9, 6351 HJ Bocholtz (Gemeente Simpelveld)
    2. Horecagelegenheid Hoeve Scholtissenhof, Heiweg 1, 6351 HP Bocholtz (Gemeente Simpelveld).

 

K

De Grensmaas

Stel, je bent een visarend, een ijsvogel of een watersnip, dan vlieg en struin je net zo lang langs de Grensmaas tot je je voedsel of nestplek hebt gevonden.

‘Plan Ooievaar’ heeft het rivierenlandschap sterk veranderd. Struin als mens ook eens langs deze prachtige natuur in ontwikkeling, over koeien- en paardenpaadjes en beleef de dynamiek van de Grensmaas en haar mooie en aparte natuur.

De Maas in Zuid-Limburg kennen we allemaal als dé veroorzaker van overstromingen maar ook van de scheepvaart of drinkwatervoorziening.

De Grensmaas is het niet bevaarbare deel en loopt van Maastricht/Lanaken tot Wessem/Kessenich in Midden-Limburg. Deze is al sinds 1839 de grens tussen Nederland en België.

Sinds 1987 (‘Plan Ooievaar’) is er meer aandacht gekomen voor natuur langs de rivieren en met name toen grindwinning gepaard kon gaan met natuurontwikkeling.

Gebieden langs de Maas gingen op de schop, de Grensmaas mocht haar dynamiek weer tonen en zo ontstonden grindbanken, oeverwallen en veranderende stromingsgebieden. Een feest om dit te ervaren, zeker als je niet op gebaande paden hoeft te lopen, maar zoals de vogels, insecten, runderen en paarden door dit gebied kan afstruinen.

Startpunten:

1. sluis of kerk van Borgharen
2. Meers
3.  Wessem 

De gids weet de beste plekken aan te geven.

Het Heuvelland

Volg Eli Heimans, de hazelmuis, das, streepwants of koninginnenpage! Dan heb je steeds weer een andere natuurbeleving in het unieke Heuvelland met vele vergezichten, meanderende beken, holle wegen, hellingbossen en knusse dorpen met vakwerkhuizen.

Uniek voor Nederland, hier komt het carboon aan de oppervlakte, waarneembaar in de Heimansgroeve.

“Als ik hier burgemeester was liet ik een bord zetten met: Natuurmonument!! Eenig in Nederland! In de aandacht en hoede van inwoners en toeristen aanbevolen!” zo schreef Eli Heimans in 1911 over het Zuidelijk Geuldal onder Epen in het wandelboekje “Ons Krijtland”.

Hij had veel uitroeptekens nodig om zijn enthousiasme voor dit gebied te benadrukken.

Nu ruim 100 jaar later kan je hier nog van dat mooie landschap genieten, met de Geul, de Gulp en de vele zijbeken, die dit landschap hebben gevormd.

Het Heuvelland bestaat uit een landschap met ‘heuvels’ en dalen, meanderende beken, kalksteengroeves en grindgroeves, pittoreske dorpjes met vakwerkhuizen en boeiende hellingbossen.

De bijbehorende flora is hierdoor uniek voor Nederland. De Zuidelijke ligging met vele kleine landschapselementen, maakt de fauna ook heel divers van aard. We komen de hazelmuis, korenwolf en das tegen, maar ook de streepwants en koninginnenpage.

Startpunten:

Het Heuvelland is zo’n groot gebied waarbij starten uit ieder dorp vanaf de kerk mogelijk is na overleg met de gids. Bijvoorbeeld achter de kerk bij Bemelen met de Bemelerberg en Roemers eetcafé na afloop of bij Holset gemeente Vijlen Vaals bij Lambertuskerk Holset 66 met na afloop een drankje in Herberg oud Holset.

Een paar startpunten in en om Epen met horeca (zie IVN-wandelboekje ‘9 wandelingen in de voetsporen van Eli Heimans’) zijn aan te bevelen, zoals parkeerterrein ’t Patronaat, Wilhelminastraat 39 te Epen, Camping Rozenhof Camerig 12 te Vijlen-Vaals, parkeerterrein bij hotel Ons Krijtland, Julianastraat 22 te Epen, parkeerterrein bij Herberg De Smidse Molenweg 9 te Epen.

Brunssummerheide

Het is net een schilderij, de Brunssummerheide: groen van de naaldbomen, paars van de heide, bruin van de bruinkool, grijs van de klei, wit van het zilverzand en tot slot, dwars door de heide, de Rode Beek. Deze beek dankt zijn naam aan een bloedig treffen tussen de Romeinen en een stam uit Hessen.

Een groot, stil cultuurlandschap, waarin dit palet van kleuren te zien is, gelegen in een groter gebied met veel zichtbare overblijfselen uit het mijnverleden.

De Brunssummerheide, zoals wij deze nu kennen, is een cultuurlandschap. De heidevelden die wij aantreffen, zijn restanten van eens uitgestrekte heidevelden. De bodem onder de heide bleek, in vroeger tijd, een bron van grondstoffen te bevatten. Ondermeer bruinkool, zilverzand en klei. Dit is de reden dat her en der het landschap werd omgeploegd. Het dekzand werd gestort op een hoogveengebied, waar nu de zandvlakte is. Een oude bruinkoolgroeve is nu visvijver (de koffiepoel) en recreatiegebied. Een zilverzandgroeve werd vuilstortplaats, vervolgens afgedekt en later weer later bebouwd en er kwam het bezoekerscentrum van Natuurmonumenten.

In het gebied van de Brunssummerheide treffen we veel planten en vogels aan. We zien bijzondere planten zoals het heidekartelblad en de zonnedauw. Verder komen er de nachtzwaluw, de hoogveenglanslibel, heivlinder voor.

Deze bijzondere flora en fauna maakt ‘het schilderij’ van de Brunssummerheide compleet.

Startpunten

1. Parkeerterrein bij het bezoekerscentrum van Natuurmonumenten, schaapskooiweg 101, Heerlen. Hier is horeca aanwezig.
2. Manege Ouverbergstraat 2-4 6445 PC Brunssum
3. Parkeerplaats aan de Puddelerweg, nabij IVN De Oude Landgraaf.

 

Sint Pietersberg / Jekerdal

Zweef als zuidelijk insect over de Kalkgroeve en ervaar de warmte in de groeve. Duik in de geologie van 70 miljoen jaar geleden met haar fossielen en ervaar welke planten en dieren zich hier hebben ontwikkeld. Maar vergeet niet de rest van de achtertuin van Maastricht te ontdekken, namelijk het Jekerdal met haar bijzondere wijnbouw en mooie boerenhoeves of de Cannerberg met haar Bandkeramiek-verleden. Dit alles op loopafstand.

Jac. P. Thijsse, geboren in Maastricht en grondlegger van de veldbiologie, zag de Sint Pietersberg als hét florabastion met kalkgraslanden, uniek voor Nederland. Hij wilde rond 1923 al ageren tegen de kalkwinning. Ondanks dat er veel bijzondere natuur verloren is gegaan heeft de kalkwinning ook positieve zaken opgeleverd. Zuidelijke sprinkhanen (blauwvleugel sprinkhaan) en vlinders (dambordje) tot bijzondere paddenstoelvliegen, vinden een plekje in deze warme groeve. En natuurlijk de bekende oehoe, de grootste uil, die al meer dan 10 jaar jongen in de Enci-groeve grootbrengt. Als er geen kalkwinning was geweest dan hadden de geologen nooit de verschillende soorten Mosasaurussen gevonden, zoals “Ber”, “Carlo” en “Lars” en jl. de aparte haaientanden.

Vanaf de Sint Pietersberg heb je mooi uitzicht op het Maasdal. Aan de westkant een prachtig zicht op het Jekerdal en de Cannerberg met haar terrassenkasteel Château Neercanne tegen de beboste helling met voorjaarsflora. En, bovenop de Cannerberg de sporen van de Bandkeramiekers. De moeite waard om van dit bijzonder mooie Jekerdal en haar bekende ‘bergen’ te genieten. Ook hier gaat de cultuurhistorie, geologie en natuur hand in hand!

Startpunten:

Voor de hand liggende startplaatsen voor de Sint Pietersberg zijn: 

1. horeca op het transferium van de Pietersberg

Slavante aan de oostkant van de berg

3 Chalet Observant vanaf de noordkant

4 Natuurtuinen Jekerdal. vanuit de basis van IVN Maastricht aan de westkant.  Vanaf de Natuurtuinen kan er ook gestart worden voor de Jekerdal-wandelingen

5 markt in Kanne helemaal aan de andere kant in België.

6 Château Neercanne / Jezuïetenberg. het parkeerterrein in het bos bij